کم خونی ممکن است ناشی از کمبود آهن در جیره غذایی باشد در این حالت گلبول*های قرمز به تعداد عادی وجود دارند اما در آنها مقدار هموگلوبین کم است. در این وضعیت تعداد یا اندازه گلبول*های قرمز یا مقدار هموگلوبین موجود در خون کاهش یافته و تبادل اکسیژن و دی*اکسیدکربن بین خون و سلول*ها دچار اختلال می*شود. از علل ایجادکننده کم*خونی می*توان کمبودهای تغذیه ای، خونریزی، ناهنجاری های ژنتیکی، بیماری*های مزمن یا مسمومیت*های دارویی را نام برد. منظور از کم*خونی*های تغذیه*ای کم*خونی*هایی است که در اثر دریافت ناکافی مواد مغذی ایجاد می*شوند. در رژیم غذایی کم*خونی، ابتدا باید دید بدن دچار کدام دسته از کم*خونی*هاست، مثلا در کم*خونی شایع* فقر آهن؛ گوشت قرمز، جگر، اسفناج و حبوبات تجویز می*شود. البته باید توجه داشت که «آهن» موجود در گوشت قرمز و پروتئین*ها به*راحتی از طریق دستگاه گوارش، جذب می*شود، ولی آهن موجود در گیاهان و حبوبات به خوبی جذب بدن نمی*شوند.
خوددرمانی در بیماری کم*خونی می*تواند عوارض بدی را به دنبال داشته باشد، چراکه اضافات آهن در کبد رسوب کرده و بیماری کبدی را موجب می*شود به همین دلیل در درجه اول، اولین چیزی که به بیمار توصیه می*شود؛ یک تغذیه خوب و اصلاح شده است و در صورت عدم بهبود و شدت وخامت اوضاع می*توان از داروهای شیمیایی استفاده کرد.
انواع کم خونی
•کم خونی ناشی از دفع خون: که در این حالت بدن بعد از یک خونریزی شدید دچار کم خونی خواهد شد.
•کم خونی آپلاستیک: به معنی فقدان عملکرد طبیعی مغز استخوان می*باشد که به*طور مثال در افرادی که در معرض تشعشع گاما قرار گرفته*اند دیده می*شود.
•کم خونی مگالوپلاستیک: که ناشی از فقدان ویتامین B12 ، اسید فولیک و فاکتور داخلی مخاط معده می*باشد.
•کم خونی همولیتیک: (خونی که لیز شده باشد) ، شامل پررنگ شدن گلبول*های قرمز ، داسی شکل شدن گلبول*های قرمز می*باشد و در نتیجه گلبول*های قرمز خون شکل قرصی و طبیعی را ندارند بلکه هلالی شکل می*شوند. چنین گلبول*هایی معمولا به*هم می*چسبند و مسیر رگ*ها را می*بندند. در نتیجه اکسیژن کافی به بافت*ها نمی*رسد. و در این حال شخص دچار کم خونی شدید می*شود.
پلی*سیتمی*ثانویه
هر گاه بافت*ها به علت کم بودن شدید اکسیژن هوا در ارتفاعات بلند دچار هیپوکسی شوند در این حالت اندام*های خونساز به*طور اتوماتیک مقدار زیادی گلبول قرمز تولید می*کنند.
پلی سیتمی*حقیقی(اریترمی)
این بیماری از یک تغییر ژنی به*وجود می*آید که در گروه سلولی همو*پلاستیک که گویچه*های قرمز خون را تولید می*کنند ایجاد می*شود. سلول*های پلاستی حتی هنگامی*که گویچه*های سرخ بیش از حدی وجود دارند، از تولید گویچه*های قرمز باز نمی*ایستند.
لوسمی*
معمولا در هنگام ابتلا به یک بیماری عفونی ، تعداد گلبول*های سفید زیاد می*شود. تا بدن بتواند با عوامل عفونت مبارزه کند اما پس از بهبود، تعداد گلبول*ها تا حد طبیعی کاهش می*یابد. اگر افزایش تعداد گلبول*های سفید به*طور مداوم و بدون هیچ دلیلی افزایش یابد به آن لوسمی*می*گویند. در این حالت مراکز گلبول ساز ، از نظم خارج شده و به*طور زیانباری به تولید گلبول*های سفید می*پردازند. افزایش تعداد گلبول*های سفید ، مجالی برای تولید گلبول*های قرمز و پلاکت*ها باقی نمی*گذارد و به همین دلیل تعداد این سلول*ها در خون کاهش می*یابد. در نتیجه این بیماری با کم خونی و خونریزی*های داخلی همراه است. تعداد گلبول*های سفید در این بیماری به ۱۰۰هزار عدد در میلی*متر مکعب می*رسد.
هموفیلی
هموفیلی شایع*ترین و وخیم*ترین بیماری*های خونریزی دهنده مادرزادی می*باشد. علت آن کمبود فاکتورهای ۱۱ ، ۹ و ۸ با منشأ ژنتیکی است. این بیماری اختصاص به مردان دارد و در زنان به*ندرت دیده می*شود. علت بیماری ، فقدان یکی از عواملی است که در انعقاد خون نقش دارند. هموفیلی درجات مختلف دارد. در نوعی از آن یک زخم ساده می*تواند موجب خونریزی شدید شود در فرد هموفیل عامل فعال کننده ترومبوپلاستین (گلوبولین آنتی هموفیلیک) وجود ندارد.
انواع هموفیلی
هموفیلی A شایع*ترین نوع هموفیلی است که کاهش در فاکتور ۸ باعث علت این بیماری است. کمبود فاکتور ۹ انعقادی علت بیماری کریسمس یا هموفیلی B است. فاکتور ۸ در جریان خون به فاکتور von willbrand متصل است بدین جهت مواقعی که این فاکتور کمبود داشته باشد فاکتور ۸ هم کاهش نشان می*دهد. اختلال انعقادی با علت کمبود فاکتور ۱۱ خونی را اصطلاحا هموفیلی C می*گویند. ژن معیوب هموفیلی B و A روی کروموزوم جنسی قرار دارند و به این علت است که این بیماری به علت شرایط خاص کروموزوم*های جنسی در افراد مذکر انحصارا در مردان موجب بیماری می*شوند.
درمان هموفیلی
در سال ۱۸۴۰ میلادی برای معالجه هموفیلی از تزریق خون استفاده شد. در سال ۱۹۳۶ به جای تزریق خون کامل از پلاسما استفاده کردند. از اواخر دهه ۱۹۶۰ پلاسمای متراکم مورد استفاده قرار گرفت اوایل دهه ۷۰ پلاسمای خشک متراکم تهیه شد و برای نخستین بار کودکان و بزرگسالان هموفیل توانستند به شکل عادی زندگی کنند.
منبع: فان پاتوق
خوددرمانی در بیماری کم*خونی می*تواند عوارض بدی را به دنبال داشته باشد، چراکه اضافات آهن در کبد رسوب کرده و بیماری کبدی را موجب می*شود به همین دلیل در درجه اول، اولین چیزی که به بیمار توصیه می*شود؛ یک تغذیه خوب و اصلاح شده است و در صورت عدم بهبود و شدت وخامت اوضاع می*توان از داروهای شیمیایی استفاده کرد.
انواع کم خونی
•کم خونی ناشی از دفع خون: که در این حالت بدن بعد از یک خونریزی شدید دچار کم خونی خواهد شد.
•کم خونی آپلاستیک: به معنی فقدان عملکرد طبیعی مغز استخوان می*باشد که به*طور مثال در افرادی که در معرض تشعشع گاما قرار گرفته*اند دیده می*شود.
•کم خونی مگالوپلاستیک: که ناشی از فقدان ویتامین B12 ، اسید فولیک و فاکتور داخلی مخاط معده می*باشد.
•کم خونی همولیتیک: (خونی که لیز شده باشد) ، شامل پررنگ شدن گلبول*های قرمز ، داسی شکل شدن گلبول*های قرمز می*باشد و در نتیجه گلبول*های قرمز خون شکل قرصی و طبیعی را ندارند بلکه هلالی شکل می*شوند. چنین گلبول*هایی معمولا به*هم می*چسبند و مسیر رگ*ها را می*بندند. در نتیجه اکسیژن کافی به بافت*ها نمی*رسد. و در این حال شخص دچار کم خونی شدید می*شود.
پلی*سیتمی*ثانویه
هر گاه بافت*ها به علت کم بودن شدید اکسیژن هوا در ارتفاعات بلند دچار هیپوکسی شوند در این حالت اندام*های خونساز به*طور اتوماتیک مقدار زیادی گلبول قرمز تولید می*کنند.
پلی سیتمی*حقیقی(اریترمی)
این بیماری از یک تغییر ژنی به*وجود می*آید که در گروه سلولی همو*پلاستیک که گویچه*های قرمز خون را تولید می*کنند ایجاد می*شود. سلول*های پلاستی حتی هنگامی*که گویچه*های سرخ بیش از حدی وجود دارند، از تولید گویچه*های قرمز باز نمی*ایستند.
لوسمی*
معمولا در هنگام ابتلا به یک بیماری عفونی ، تعداد گلبول*های سفید زیاد می*شود. تا بدن بتواند با عوامل عفونت مبارزه کند اما پس از بهبود، تعداد گلبول*ها تا حد طبیعی کاهش می*یابد. اگر افزایش تعداد گلبول*های سفید به*طور مداوم و بدون هیچ دلیلی افزایش یابد به آن لوسمی*می*گویند. در این حالت مراکز گلبول ساز ، از نظم خارج شده و به*طور زیانباری به تولید گلبول*های سفید می*پردازند. افزایش تعداد گلبول*های سفید ، مجالی برای تولید گلبول*های قرمز و پلاکت*ها باقی نمی*گذارد و به همین دلیل تعداد این سلول*ها در خون کاهش می*یابد. در نتیجه این بیماری با کم خونی و خونریزی*های داخلی همراه است. تعداد گلبول*های سفید در این بیماری به ۱۰۰هزار عدد در میلی*متر مکعب می*رسد.
هموفیلی
هموفیلی شایع*ترین و وخیم*ترین بیماری*های خونریزی دهنده مادرزادی می*باشد. علت آن کمبود فاکتورهای ۱۱ ، ۹ و ۸ با منشأ ژنتیکی است. این بیماری اختصاص به مردان دارد و در زنان به*ندرت دیده می*شود. علت بیماری ، فقدان یکی از عواملی است که در انعقاد خون نقش دارند. هموفیلی درجات مختلف دارد. در نوعی از آن یک زخم ساده می*تواند موجب خونریزی شدید شود در فرد هموفیل عامل فعال کننده ترومبوپلاستین (گلوبولین آنتی هموفیلیک) وجود ندارد.
انواع هموفیلی
هموفیلی A شایع*ترین نوع هموفیلی است که کاهش در فاکتور ۸ باعث علت این بیماری است. کمبود فاکتور ۹ انعقادی علت بیماری کریسمس یا هموفیلی B است. فاکتور ۸ در جریان خون به فاکتور von willbrand متصل است بدین جهت مواقعی که این فاکتور کمبود داشته باشد فاکتور ۸ هم کاهش نشان می*دهد. اختلال انعقادی با علت کمبود فاکتور ۱۱ خونی را اصطلاحا هموفیلی C می*گویند. ژن معیوب هموفیلی B و A روی کروموزوم جنسی قرار دارند و به این علت است که این بیماری به علت شرایط خاص کروموزوم*های جنسی در افراد مذکر انحصارا در مردان موجب بیماری می*شوند.
درمان هموفیلی
در سال ۱۸۴۰ میلادی برای معالجه هموفیلی از تزریق خون استفاده شد. در سال ۱۹۳۶ به جای تزریق خون کامل از پلاسما استفاده کردند. از اواخر دهه ۱۹۶۰ پلاسمای متراکم مورد استفاده قرار گرفت اوایل دهه ۷۰ پلاسمای خشک متراکم تهیه شد و برای نخستین بار کودکان و بزرگسالان هموفیل توانستند به شکل عادی زندگی کنند.
منبع: فان پاتوق