مفصل مچ دست به ظاهر از ترکیب دو استخوان زند زبرین و زیرین و هشت استخوان مچ دست بوجود آمده ولی در واقع این مفصل از استخوان های زند زبرین و سه استخوان ناوی ، هلالی و حرمی تشکیل گردیده است . چهار استخوان ذکر شده مچ دست با استخوان های ردیف پایین تر به نام های ذوزنقه و چنگکی نیز مفصل شده و همین استخوان ها با استخوان های کف دست مفصل می شود .
ساختار اسکلتی:
مفصل مچ دست به ظاهر از ترکیب دو استخوان زند زبرین و زیرین و هشت استخوان مچ دست بوجود آمده ولی در واقع این مفصل از استخوان های زند زبرین و سه استخوان ناوی ، هلالی و حرمی تشکیل گردیده است . چهار استخوان ذکر شده مچ دست با استخوان های ردیف پایین تر به نام های ذوزنقه و چنگکی نیز مفصل شده و همین استخوان ها با استخوان های کف دست مفصل می شود .
حرکات متنوعی که در مچ دست وجود دارد به علت وجود بیست و پنج عضله ای است که در این قسمت فعالیت دارند ، که قوی کردن این عضلات مخصوصا عضلات ناحیه ساعد می تواند شما را در برابر مچ درد تا حدودی مصون سازد از این عضلات می توان به بازکننده دراز شست دست ، دور کننده دراز شست دست ، تاکننده دراز شست دست ، بازکننده انگشت کوچک دست ، تا کننده عمقی انگشتان دست و چندین عضله دیگر اشاره کرد .
تاندون Tendon بافتی محکم و قابل انعطاف به رنگ سفید متمایل به زرد و به شکل طناب یا نوار است. این بافت میتواند تحت کشش بسیار شدیدی قرار گرفته و بخوبی مقاومت کند. به آن زردپی هم میگویند. تاندون مانند رباط (لیگامان) Ligament و فاسیا (فاشیا) Fascia از پروتئین خاصی به نام کلاژن ساخته شده است. با این حال کارکرد این سه بافت متفاوت است.
تاندون رابط بین عضله و استخوان است یعن ی این دو بافت را به هم متصل میکند. رباط دو استخوان را که در دو طرف یک مفصل قرار گرفته اند را به هم متصل میکند. فاشیا در بین دو عضله قرار گرفته است.
وظیفه اصلی تاندون انتقال نیروی عضله به استخوان و حرکت دادن آن است. تاندون بجز این وظیفه مانند یک فنر هم عمل میکند و در حین حرکت مفصل در بعضی لحظات نیرو را مانند فنر در خود ذخیره کرده و در لحظه دیگر آن نیرو را آزاد میکند. این پدیده بیشتر در تاندون آشیل دیده میشود.
رباط پشتی مچ دست Dorsal carpal ligament یا اکستانسور رتیناکولوم Extensor retinaculum
رباط پشتی مچ دست Dorsal carpal ligament یا اکستانسور رتیناکولوم Extensor retinaculum بک نوار بافتی پهن و محکم است که در سطح پشتی مچ دست قرار گرفته است. البته کلفتی و محکمی این نوار از فلکسور رتیناکولوم کمتر است. این رباط در طرف خارج یا لترال به لبه بیرونی استخوان رادیوس کمی بالاتر ار سطح مفصلی میچسبد و در طرف داخل به استخوانچه های تری کتروم و پیزیفورم متصل میگردد.
تاندون های اکستانسور انگشتان و شست دست از زیر این رباط عبور میکنند. همانطور که میدانیم در انتهای پایینی عضلات ساعد بافت های طناب مانندی وجود دارد که عضلات از طریق آنها به استخوان ها متصل شده و موجب حرکت آنها میشوند. وظیفه اکستانسور رتیناکولوم اینست که تاندون های اکستانسور را مانند یک کمربند نزدیک به مچ دست نگه دارد. اگر این رباط وجود نداشته باشد در هنگامی که مچ دست به پشت حرکت میکند ( حرکت دورسی فلکشن) تاندون های اکستانسور انگشتان از استخوان های مچ دست فاصله میگیرند.
اکستانسور رتیناکولوم در پشت دست در بعضی نقاط به استخوان زیر خود میچسبد و بدین طریق شش تونل مجزا یا شش کمپارتمان مجزا را درست میکند این کمپارتمان ها از بیرون به داخل یعنی از طرف شست به انگشت کوچک نام گذاری میشوند پس اولین کمپارتمان بر روی استخوان رادیوس و در طرف شست و ششمین آها در طرف اولنا و انگشت کوچک است.
کمپارتمان اول : تاندون های اکستانسور کوتاه شست و ابدکتور بلند شست از داخل تونل این کمپارتمان عبور میکنند.
کمپارتمان دوم : تاندون های اکستانسور مچ دست در طرف رادیال بلند و کوتاه از داخل تونل این کمپارتمان عبور میکنند.
کمپارتمان سوم : تاندون اکستانسور بلند شست از داخل تونل این کمپارتمان عبور میکند.
کمپارتمان چهارم : تاندون های اکستانسور سبابه و اکستانسور انگشتان از داخل تونل این کمپارتمان عبور میکنند.
کمپارتمان پنجم : تاندون اکستانسور انگشن کوچک از داخل تونل این کمپارتمان عبور میکند.
کمپرتمان ششم : تاندون اکستانسور مچ دست در طرف اولنا از داخل تونل این کمپارتمان عبور میکند.
دو کمپارتمان 5 و 6 بر روی استخوان اولنا قرار دارند.
این عصب در سمت استخوان رادیوس یا زند زبرین است و موجب حس قسمتی از پشت دست میشود.
عصب مدیان Median nerve
این عصب از کانال مچ دست عبور کرده و موجب حس قسمت کف دستی انگشتان شست و سبابه و وسطی میشود. عصب مدیان همچنین پیام های حرکتی مغز را به دسته ای از عضلات کف دست میرسانند.
عصب اولنار Ulnar nerve
این عصب موجب حس قسمت کف دستی انگشت کوچک دست میشود و پیام های عصبی مغز برای حرکت دادن عضلات کف دست را هم به آنها میرساند.
شریان :
مهم ترین عروقی که از مچ دست عبور میکنند شریان ها و وریدهای رادیال و اولنار هستند. شریان رادیال در سطح ولار مچ دست و در طرف استخوان رادیال قرار دارد. این همان شریانی است که در موقع حس نبض مچ دست از آن استفاده میشود. شریان اولنار هم در سطح ولار مچ دست و در طرفی است که استخوان اولنا قرار گرفته است. شریان اولنار از درون کانال گویان عبور میکند.
روبروی انتهای پایینی استخوان اولنا در مچ دست استخوانچه های لونیت و تری کتروم قرار دارند ولی استخوان اولنا بطور مستقیم با این دو استخوانچه مفصل نمیشود بلکه در بین آنها بافتی شبیه منیسک زانو ولی به شکل مثلث قرار گرفته است که به آن غضروف مثلثی یا Triangular fibrocartilage complex (TFCC) میگویند. این بافت در زیر سر استخوان اولنا قرار گرفته و پایین استخوان های رادیوس و اولنا را محکم به هم وصل میکند.
این بافت مانند بالشتکی در بین استخوان ها قرار گرفته و ضربات وارد به ناحیه را جذب میکند.
سطح مفصلی پایینی استخوان رادیوس یا زند زبرین با سه استخوانچه اسکافویید، لونیت و تری کتروم مفصل میشود.
پیکان منقطع TFCC و پیکان سیاه رباط بین تری کتروم و لونیت را نشان میدهد
اسناف باکس آناتومیک Anatomical snuff box گودی پوستی بین تاندون اکستانسور بلند شست از یک طرف و تاندون های اکستانسور کوتاه شست و ابدکتور بلند شست است. اهمیت آن در اینست که درست در زیر آن استخوان اسکافویید قرار دارد و آسیب های این استخوان موجب بروز درد در این ناحیه میشود.
مچ دست از کنار هم قرار گرفتن سطح مفصلی پایینی استخوان های رادیوس و اولنا ( زند زیرین و زبرین) از یک طرف و استخوان های کارپ از طرف دیگر درست شده و ساعد را به دست متصل میکند. این ناحیه از مفاصل بسیار زیادی تشکیل شده است که عبارتند از
مفصل رادیواولنار پایینی Distal radioulnar joint مفصل بین انتهای پایینی استخوان های رادیوس و اولنا
مفصل رادیوکارپال Radiocarpal joint مفصل بین انتهای پایینی استخوان رادیوس و استخوانچه های کارپ
مفصل اولنوکارپال Ulnocarpal joint مفصل بین انتهای پایینی استخوان اولنا و استخوانچه های کارپ
مفاصل اینترکارپال Intercarpal joint مفاصل بین استخوانچه ها مفاصل بین ردیف دیستال استخوانچه های کارپ و استخوان های متاکارپ در کف دست
تصویر بالا مفاصل مچ دست را به تفکیک نشان میدهد
پنج استخوان کف دستی متناظر با پنج انگشت وجود دارد که به آنها متاکارپ Metacarp میگویند. استخوان های ردیف دیستال کارپ با استخوان های متاکارپ مفصل میشوند.
در ردیف پرگزیمال چهار استخوانچه وجود دارد که بترتیب از طرف شست به طرف انگشت کوچک عبارتند از اسکافویید Scaphoid ، لونیت Lunate ، تری کتروم Triquetrum و پیزیفورم Pisiform . در ردیف دیستال هم چهار استخوانچه قرار دارد که بترتیب از طرف شست به طرف انگشت کوچک عبارتند از تراپزیوم Trapezium ، تراپزویید Trapezoid ، کاپیتیت Capitate و همیت Hamate . استخوان های کارپ طوری در کنار هم قرار گرفته اند که یک قوس را درست میکنند. تقعر این قوس به سمت قدام یا کف دستی است.
استخوان رادیوس یا زند زبرین ( این استخوان در همان طرفی شست قرار دارد) در قسمت های پایین و نزدیک به مچ کلفت و پهن شده و بیشتر ردیف پرگزیمال استخوان های کارپ در واقع در کنار سطح مفصلی استخوان رادیوس قرار گرفته و با آن مفصل میشوند. استخوان اولنا یا زند زیرین ( این استخوان در همان طرف انگشت کوچک دست قرار دارد) در قسمت های پایین و نزدیک به مچ باریک میشود و فقط با تعداد اندکی از استخوان های کارپ مفصل میشود.
