Fariba 90
New member
فیزیک پزشکی
فیزیک پزشکی ( Medical physics) نام دانشی است که مفاهیم و کاربرد علم فیزیک در پزشکی نوین را بررسی میکند.
فیزیک پزشکی میتواند در محیط آکادمیک و تحقیقاتی اشتغال آفرین باشد. و نیز میتواند در محیط کلینیکال (در مجاورت مستقیم با بیمار) جذب نیرو کند. و در بسیاری از اوقات نیز متخصصین این رشته جذب صنعت و حتی پستهای مدیریتی و تصمیم گیرنده نیز میشوند.
شاخه بندی
فیزیک پزشکی امروزه گستره ی قابل توجهی از علوم و فناوری های متفاوتی را پوشش میدهد و در بر گیرنده ی موضوعات و مباحث متعددیست. لذا دشوار بتوان مرز های و مشخصی را برای آن تعریف کرد. اما غالبا فیزیک پزشکی را میتوان به چهار دسته متفاوت کلاسه بندی کرد:
تصویر برداری تشخیصی
تصویر برداری تشخیصی (Diagnostic Imaging): در این شاخه از فیزیک پزشکی, با مدالیته هایی (modalities) همچون سی تی اسکن (CT), ام آر آی (تصویر برداری تشدید مغناطیسی), سونوگرافی, ماموگرافی فلوروسکوپی, و رادیوگرافی معمولی میتوان سر و کار داشت. طراحی و ضمانت کارکرد صحیح (accreditation) و کنترل کیفیت (Quality Control) اینگونه دستگاهها بر عهده ی مهندسین و فیزیکدانهای پزشکی میباشد.
فیزیک بهداشت
فیزیک بهداشت (Health Physics): در این شاخه از فیزیک پزشکی بر روی مباحثی تمرکز میشود که سرو کار با محاسبات کنترل کیفیت (Quality Control) و بویژه دوزیمتری (Dosimetry), و شرایط محافظت از پرتو های یونیزان (Radiation Protection) در محیط های متفاوت دارد. طراحی سیستمهای حفاظتی در بخشهای رادیوتراپی و پرتوافکن (Radiation Therapy) در بیمارستانها, وضع قوانین و پروتوکولهای کار با رادیوایزوتوپهای گوناگون و ضایعات هسته ای در سطح کشوری, و حتی مسئولیت ضمانت سیستمهای پوششی (Shielding calculations) و حفاظتی راکتورهای هسته ای از وظایف متخصصین فیزیک بهداشت میباشد.
رادیوتراپی
رادیوتراپی (Radiation Therapy): در پزشکی معضلات زیادی (بطور مثال بسیاری از سرطان ها) را میتوان نام برد که بتوسط پرتوزایی (گاما, الکترون, پروتون, و نوترون) معالجه و یا حتی مداوا میشوند. مسئولیت عملکرد و تضمین کارکرد (Quality Control and Accreditation) اینگونه سیستمها بر عهده ی متخصص رادیو تراپی است.
در فرم نوین, متخصصین این رشته اغلب بر روی و یا با دستگاههای پرتوزایی (Radiotherapy) نظیر Gamma-knife, Linac, و یا Tomotherapy مطالعه و سرو کار دارند.
پزشکی هسته ای
پزشکی هسته ای (Nuclear Medicine): با مدالیته هایی نظیر سپکت (SPECT) و پت اسکن (PET) سرو کار دارد. در حقیقت این شاخه هم یک نوع تصویر برداری پزشکی است, اما از آنجایی که مکانیزم تولید پرتو اینجا بر خلاف منشا فتو الکتریکی (transmission) منشا رادیو ایزوتوپی دارد (emission), این شاخه را اغلب متمایز از سایر مدالیته ها دانسته اند.
آينده فيزيك پزشكي
با توجه به كاربردي كه علوم در بهينهسازي زندگي بشر دارد، توجه انديشمندان و دنيا به پيشرفت و ترقي شاخههاي مختلف علمي معطوف شده است. لذا در حال حاضر شاهد پيشرفت وسيع تكنولوژي هستيم. هر روز وسايل جديد و پيشرفتهتري ساخته ميشوند كه نسبت به وسايل قبلي از كارايي بيشتري برخوردار هستند. بوجود آمدن وسايل پيشرفته و استفاده از آنها نيازمند تربيت افراد متخصص در اين زمينه است.
به بيان ديگر ، هر روز وسايل مختلف پيشرفتهاي در علم پزشكي بوجود ميآيند. مثلا چاقوي ليزري ، چاقوي پلاسمايي و ... چند نمونه از اين موارد فوقالعاده زياد هستند. اما براي استفاده بهينه از اين وسايل و جلوگيري از صدمات جانبي آنها كه جان بيماراني را كه بوسيله اين ابزار مورد درمان قرار ميگيرند، وجود متخصصين فيزيك پزشكي ، امري اجتناب ناپذير است. بنابراين بايد در اين زمينه سرمايهگذاري بيشتري انجام شده و نسبت به تربيت چنين افرادي اقدام شود، تا ما نيز در آينده بتوانيم از اين حيث به خودكفايي برسيم و شاهد هيچگونه آسيبي ناشي از استفاده نادرست اين ابزارها نباشيم.
وجه تمایز با مهندسی پزشکی
مرزهای مشخصی بین مهندسی پزشکی و فیزیک پزشکی نمیتوان تعیین کرد و اغلب بین این دو (و نیز رشتههای دیگر) اشتراکات زیادی وجود دارد. اما شاید بتوان گفت که فیزیک پزشکی اساساً یک علم کاربردی در حرفه پزشکی است. اهمیت آشنایی با رشته فیزیک پزشکی از آنجا مشخص میشود که امروزه به واسطهٔ پیشرفت سریع تکنولوژی و افزایش روزافزون دستگاههای تخصصی در بیمارستانها و کلینیکها، علاوه بر نیاز به مهندسان پزشکی برای ساخت و نگهداری این دستگاهها، نیاز به متخصصانی است که بتوانند از این دستگاهها به درستی استفادههای بهینه کنند؛ این توانایی بدست نمیآید جز با آموختن تخصصهای منشعب از فیزیک پزشکی. به عبارت دیگر، در حالیکه تمرکز مهندسی پزشکی روی ساخت، بهبودسازی، و فناوری خودِ تجهیزات پزشکی و تحقیقات مربوط به آن است،فیزیک پزشکی یک «دانش انتقالی» و یک «حرفهٔ کاربردی» محسوب میگردد. در واقع فیزیک پزشکی با استفاده از فناوری بدست آمده از مهندسی پزشکی، سعی در ابتیاع ساختار محافظت و ایمنی اشتغالی، ابداع شیوههای جدید (مثل ردیف های ضربانی کاربردیتر)، و پاسخ به پرسشهایی دارد که محتاج درک عمیقتری از علم فیزیک و آناتومی و فیزیولوژی بدن انسان دارد. بطور نمونه، سوالاتی که در حیطه مطالعات فیزیک پزشکی میتوان دید سوالاتی مثل اینها هستند:
-کیفیت تصاویر از نواحی مختلف مغزی با پویشگر ام آر آی ۷ تسلا چگونه است؟
-آیا «پاد پروتون تراپی» بعنوان روشی جدید در پرتو درمانی ممکن است، و اگر بله، به چه کیفیت؟ این در حالیست که در مهندسی پزشکی، موضوعات نمونه بیشتر از قبیل مهندسی بافت، بیوانفورماتیک ، و اعضای مصنوعی هستند.
موارد امتحاني جهت آزمون ورودي با ضريبهاي مربوطه به آنها بصورت زير است:
1- كليات فيزيك (مكانيك، الكتريسيته، مغناطيس، حرارت، صوت، نور و ديد كافي) (ضريب 4)
2- فيزيك هستهاي و اتمي (ضريب 3)
3- رياضيات (ضريب 3)
4- فيزيولوژي و تشريح (ضريب 1)
5- زبان تخصصي (ضريب 2)
فیزیک پزشکی ( Medical physics) نام دانشی است که مفاهیم و کاربرد علم فیزیک در پزشکی نوین را بررسی میکند.
فیزیک پزشکی میتواند در محیط آکادمیک و تحقیقاتی اشتغال آفرین باشد. و نیز میتواند در محیط کلینیکال (در مجاورت مستقیم با بیمار) جذب نیرو کند. و در بسیاری از اوقات نیز متخصصین این رشته جذب صنعت و حتی پستهای مدیریتی و تصمیم گیرنده نیز میشوند.
شاخه بندی
فیزیک پزشکی امروزه گستره ی قابل توجهی از علوم و فناوری های متفاوتی را پوشش میدهد و در بر گیرنده ی موضوعات و مباحث متعددیست. لذا دشوار بتوان مرز های و مشخصی را برای آن تعریف کرد. اما غالبا فیزیک پزشکی را میتوان به چهار دسته متفاوت کلاسه بندی کرد:
تصویر برداری تشخیصی
تصویر برداری تشخیصی (Diagnostic Imaging): در این شاخه از فیزیک پزشکی, با مدالیته هایی (modalities) همچون سی تی اسکن (CT), ام آر آی (تصویر برداری تشدید مغناطیسی), سونوگرافی, ماموگرافی فلوروسکوپی, و رادیوگرافی معمولی میتوان سر و کار داشت. طراحی و ضمانت کارکرد صحیح (accreditation) و کنترل کیفیت (Quality Control) اینگونه دستگاهها بر عهده ی مهندسین و فیزیکدانهای پزشکی میباشد.
فیزیک بهداشت
فیزیک بهداشت (Health Physics): در این شاخه از فیزیک پزشکی بر روی مباحثی تمرکز میشود که سرو کار با محاسبات کنترل کیفیت (Quality Control) و بویژه دوزیمتری (Dosimetry), و شرایط محافظت از پرتو های یونیزان (Radiation Protection) در محیط های متفاوت دارد. طراحی سیستمهای حفاظتی در بخشهای رادیوتراپی و پرتوافکن (Radiation Therapy) در بیمارستانها, وضع قوانین و پروتوکولهای کار با رادیوایزوتوپهای گوناگون و ضایعات هسته ای در سطح کشوری, و حتی مسئولیت ضمانت سیستمهای پوششی (Shielding calculations) و حفاظتی راکتورهای هسته ای از وظایف متخصصین فیزیک بهداشت میباشد.
رادیوتراپی
رادیوتراپی (Radiation Therapy): در پزشکی معضلات زیادی (بطور مثال بسیاری از سرطان ها) را میتوان نام برد که بتوسط پرتوزایی (گاما, الکترون, پروتون, و نوترون) معالجه و یا حتی مداوا میشوند. مسئولیت عملکرد و تضمین کارکرد (Quality Control and Accreditation) اینگونه سیستمها بر عهده ی متخصص رادیو تراپی است.
در فرم نوین, متخصصین این رشته اغلب بر روی و یا با دستگاههای پرتوزایی (Radiotherapy) نظیر Gamma-knife, Linac, و یا Tomotherapy مطالعه و سرو کار دارند.
پزشکی هسته ای
پزشکی هسته ای (Nuclear Medicine): با مدالیته هایی نظیر سپکت (SPECT) و پت اسکن (PET) سرو کار دارد. در حقیقت این شاخه هم یک نوع تصویر برداری پزشکی است, اما از آنجایی که مکانیزم تولید پرتو اینجا بر خلاف منشا فتو الکتریکی (transmission) منشا رادیو ایزوتوپی دارد (emission), این شاخه را اغلب متمایز از سایر مدالیته ها دانسته اند.
آينده فيزيك پزشكي
با توجه به كاربردي كه علوم در بهينهسازي زندگي بشر دارد، توجه انديشمندان و دنيا به پيشرفت و ترقي شاخههاي مختلف علمي معطوف شده است. لذا در حال حاضر شاهد پيشرفت وسيع تكنولوژي هستيم. هر روز وسايل جديد و پيشرفتهتري ساخته ميشوند كه نسبت به وسايل قبلي از كارايي بيشتري برخوردار هستند. بوجود آمدن وسايل پيشرفته و استفاده از آنها نيازمند تربيت افراد متخصص در اين زمينه است.
به بيان ديگر ، هر روز وسايل مختلف پيشرفتهاي در علم پزشكي بوجود ميآيند. مثلا چاقوي ليزري ، چاقوي پلاسمايي و ... چند نمونه از اين موارد فوقالعاده زياد هستند. اما براي استفاده بهينه از اين وسايل و جلوگيري از صدمات جانبي آنها كه جان بيماراني را كه بوسيله اين ابزار مورد درمان قرار ميگيرند، وجود متخصصين فيزيك پزشكي ، امري اجتناب ناپذير است. بنابراين بايد در اين زمينه سرمايهگذاري بيشتري انجام شده و نسبت به تربيت چنين افرادي اقدام شود، تا ما نيز در آينده بتوانيم از اين حيث به خودكفايي برسيم و شاهد هيچگونه آسيبي ناشي از استفاده نادرست اين ابزارها نباشيم.
وجه تمایز با مهندسی پزشکی
مرزهای مشخصی بین مهندسی پزشکی و فیزیک پزشکی نمیتوان تعیین کرد و اغلب بین این دو (و نیز رشتههای دیگر) اشتراکات زیادی وجود دارد. اما شاید بتوان گفت که فیزیک پزشکی اساساً یک علم کاربردی در حرفه پزشکی است. اهمیت آشنایی با رشته فیزیک پزشکی از آنجا مشخص میشود که امروزه به واسطهٔ پیشرفت سریع تکنولوژی و افزایش روزافزون دستگاههای تخصصی در بیمارستانها و کلینیکها، علاوه بر نیاز به مهندسان پزشکی برای ساخت و نگهداری این دستگاهها، نیاز به متخصصانی است که بتوانند از این دستگاهها به درستی استفادههای بهینه کنند؛ این توانایی بدست نمیآید جز با آموختن تخصصهای منشعب از فیزیک پزشکی. به عبارت دیگر، در حالیکه تمرکز مهندسی پزشکی روی ساخت، بهبودسازی، و فناوری خودِ تجهیزات پزشکی و تحقیقات مربوط به آن است،فیزیک پزشکی یک «دانش انتقالی» و یک «حرفهٔ کاربردی» محسوب میگردد. در واقع فیزیک پزشکی با استفاده از فناوری بدست آمده از مهندسی پزشکی، سعی در ابتیاع ساختار محافظت و ایمنی اشتغالی، ابداع شیوههای جدید (مثل ردیف های ضربانی کاربردیتر)، و پاسخ به پرسشهایی دارد که محتاج درک عمیقتری از علم فیزیک و آناتومی و فیزیولوژی بدن انسان دارد. بطور نمونه، سوالاتی که در حیطه مطالعات فیزیک پزشکی میتوان دید سوالاتی مثل اینها هستند:
-کیفیت تصاویر از نواحی مختلف مغزی با پویشگر ام آر آی ۷ تسلا چگونه است؟
-آیا «پاد پروتون تراپی» بعنوان روشی جدید در پرتو درمانی ممکن است، و اگر بله، به چه کیفیت؟ این در حالیست که در مهندسی پزشکی، موضوعات نمونه بیشتر از قبیل مهندسی بافت، بیوانفورماتیک ، و اعضای مصنوعی هستند.
موارد امتحاني جهت آزمون ورودي با ضريبهاي مربوطه به آنها بصورت زير است:
1- كليات فيزيك (مكانيك، الكتريسيته، مغناطيس، حرارت، صوت، نور و ديد كافي) (ضريب 4)
2- فيزيك هستهاي و اتمي (ضريب 3)
3- رياضيات (ضريب 3)
4- فيزيولوژي و تشريح (ضريب 1)
5- زبان تخصصي (ضريب 2)