كمك های كشورهای منطقه به عراق در طول جنگ تحميلی

بسياري از كشورهاي عربي با استفاده از برخي تعبيرها و تفسيرها از جمله اظهارنظر ملك حسين، شاه سابق اردن در سال *1980 ميلادي كه گفته بود، ”عراق كشور عربي و برادر ماست كه نبايد مورد هيچ*گونه تهديد خارجي قرار گيرد و يا آسيبي از هر منبع كه باشد به آن برسد“ و همچنين اعمال فشارهاي سياسي و نظامي از سوي آمريكا، سيل كمكهاي نظامي*شان را به عراق در طي هشت سال جنگ عليه ايران سرازير مي*كردند.

بي شك بررسي ميزان اين كمكها و پرداختن به آمار و ارقام موجود در اين زمينه از واقعيتهاي تلخي پرده بر مي*دارد كه گذشته از هر چيز ميزان اعمال نفود و فشار آمريكا بر كشورهاي عربي را به خوبي نشان مي*دهد. با توجه بر فرا رسيدن آغاز هفته*ي دفاع مقدس و سالروز آغاز جنگ تحميلي عراق عليه ايران، (*31 شهريور *1359 ـ *1980) پرداختن به منظري جديد در خصوص عوامل پشت پرده اين جنگ، از جمله حضور قدرتمند نظامي و مالي جهان عرب در پشت عراق در قالب ارسال كمكهاي نظامي و همچنين فروش تسليحات پيشرفته*ي نظامي و همچنين كمك*هاي مالي به اين كشور، بيش از پيش عدم وجود توازن نظامي در اين جنگ و نابرابري تسليحاتي موجود ميان عراق و ايران را به روشني نمايان مي*سازد.

كمكهاي كويت و عربستان به عراق كشورهاي عربي به ويژه كويت و عربستان با ارسال كمك*هاي مالي و نظامي شان به عراق بخشي از هزينه*هاي اين كشور را در دوران جنگ تحميلي عليه ايران متحمل مي*شدند. برابر گزارش محرمانه*اي كه در آن مقطع زماني منتشر شد، دو كشور ياد شده در مجموع *25 تا *50 ميليارد دلار را به صورت قرض يا وام بلاعوض در اختيار عراق قرار دادند.

بعدها، پس از بروز اختلاف ميان عراق و كويت و اظهارات مقامهاي عراقي مبني بر ”جنگ با ايران به تنهايي“،ابوغزاله، معاون اسبق رييس جمهور و وزير دفاع مصر، ادعاي عراق را به عنوان يك دروغ بزرگ تعبير كرد و گفت: ”تنها كويت و عربستان بيش از *60 ميليارد دلار به عراق كمك كردند.“ فهد پادشاه عربستان نيز در سخناني اظهار كرده بود، ”اگر عراق مي*گويد افرادش را فدا كرده است، ما نيز با پول، سلاحهاي پيشرفته و همكاري بين*المللي در اين فداكاري(!) سهيم بوده*ايم“ (*1). وي اقدامات رهبري عراق را نشان ناسپاسي نسبت به حمايتهاي نظامي عربستان ذكر كرد.

هم زمان، ”شيخ الصباح“ سفير كويت در واشنگتن نيز در پاسخ به اظهارات عراقي*ها گفته بود : ”كويت *14 ميليارد دلار كمكهاي نقدي و بيش از *16 ميليارد دلار از طريق كمكهاي خدماتي و غيره به ماشين جنگي عراق مساعدت كرده است ؛ كويت در زمان جنگ بيش از نياز نفت صادر مي*كرد تا به صدام در جنگ كمك كند.“ بعدها كويتي*ها اذعان داشتند، افزون بر كمكهاي مالي، پايگاه نيروهاي هوايي در اختيار عراق قرار دادند كه همين امر به عراقي*ها براي حمله به جزيره*ي خارك، پايانه*هاي نفتي ايران و نفت*كش*ها كمك شاياني كرده بود. عراقي*ها تجهيزات و مواد خامي را كه براي حملات نظامي به ايران نياز داشتند؛ از *200 شركت در *21 كشور جهان به دست مي*آوردند. غربي*ها در نظر داشتند با كمك به عراق از برتري نظامي ايران و تغيير موازنه به سود آن جلوگيري كنند.

در نتيجه، اين كمك*ها همراه با حمايتهاي مالي كشورهاي عرب حاشيه*ي خليج فارس به ويژه عربستان و كويت، قدرت زميني عراقي*ها را بهبود بخشيد و آنها توانستند با تكيه بر سلاحهاي فرانسوي و روسي توان هوايي*شان را افزايش دهند. (2) نگاهي به وامها و كمكهاي اقتصادي خارجي دولت كويت به عراق در طي سالهاي جنگ نشان مي*دهد كه كويت يكي از عمده*ترين وام*دهندگان به عراق بوده است. كارشناسان هزينه*ي جنگي عراق را ماهانه بين *600 ميليون تا يك ميليارد دلار برآورد مي*كردند؛ در حالي كه ارز حاصل از صدور روزانه *893/1ميليون بشكه نفت به قيمت متوسط *12 دلار براي هر شبكه در سالهاي پاياني جنگ، رقمي در حدود *681 ميليون دلار در ماه بود و اين حتي تكافوي هزينه جنگي عراق را نمي*كرد. از اين جهت مشاركت كشورهاي عربي به ويژه كويت و عربستان در جنگ تحميلي و حمايت از عراق به خوبي آشكار مي*شود.
 
فهرست برخی از كمكهای كويت و عربستان به عراق در طول جنگ تحميلی

1ـ در اوايل سال *1360 مطبوعات كويت گزارش دادند كه كويت و عربستان قرار است يك وام شش ميليارد دلاري در اختيار عراق قرار دهند. سهم كويت از اين مبلغ، دو و سهم عربستان چهار ميليارد دلار تعيين شده بود.
*2ـ هفت ماه پس از اعطاي وام نخست كويت به عراق، در تاريخ *19/8/1360 گزارشي مبني بر واگذاري يك اعتبار *7/4 ميليون دلاري از سوي كويت به دولت عراق منتشر شد.
*3ـ در تاريخ *9/1/1365 نيز واحد مركزي خبر در تهران گزارش داد كه دولت كويت در ادامه حمايت مالي*اش از عراق، وامي به مبلغ هشت ميليون و *900 هزار دينار كويتي به عراق خواهد پرداخت.
*4ـ كويت و عربستان توافق كردند كه از سال *1982 عايدات صدور نفت از منطقه*ي بي طرف (روزانه *300 الي *350 هزار بشكه) به حساب عراق ريخته شود. اين توافقنامه تا سال *1986 اعتبار داشت و عراق درصدد تمديد آن براي يكسال ديگر بود.(*2) كمكهاي اردن به عراق در طول جنگ تحميلي اردن كه از پس از پيروزي انقلاب اسلامي، روابطه حسنه*اي با ايران نداشت، روابط بسيار نزديكي با عراق برقرار كرده بود. پس از كنفرانس سران كشورهاي عربي در بغداد و تونس، روابط بين عراق و اردن روز به روز نزديكتر و عميق*تر شد؛ تا آنجا كه ملك حسين صراحتا به نفع عراق و عليه ايران موضع*گيري كرده و با كمكهاي سياسي، اقتصادي و نظامي فراوان*اش از جمله اعطاي وامهاي چند ميليون دلاري به عراق، حمايت و پشتيباني*اش را از اين كشور اعلام كرد. در طول جنگ هشت ساله بين ايران و عراق، تنها سيستم حمل و نقل به عراق از طريق اردن صورت مي*گرفت. در اين چهارچوب شبكه*ي حمل و نقل وسيعي بين دو كشور ايجاد شد و بندر عقبه اين كشور براي حمل و نقل سلاح و تجهيزات نظامي سبك و سنگين در اختيار عراق قرار گرفت. به علاوه ملك حسين كه نطاميان اردن را براي سركوبي مردم مسلمان ايران به عراق گسيل داشته بود، در نطقي اظهار داشته بود: ”اگر ضرورت ايجاب كند نيروهاي بيشتري را به عراق اعزام خواهيم كرد.“ بي شك تنها توجه به گوشه*هايي از اظهارات ملك حسين در جريان برگزاري جلسه*ي عادي كابينه*ي اردن در تاريخ *2/1/1359 (*1980) موضع آن كشور را در قبال جنگ در حال وقوع بين ايران و عراق، نشان مي*داد: ”وظيفه*ي اعراب است كه براي وحدت خود و جلوگيري از سرايت خطرات، هركجا كه باشد همكاري كنند، ما وظيفه داريم كه جهان اسلام را آرام و قرين همبستگي داشته باشيم؛ ما به عنوان كشوري عربي نبايد اجازه دهيم هيچگونه تجاوزي از هر مصدر كه باشد به هيچ جزيي از خاك عراق صورت گيرد.“ (*4) در مجموع بسياري از آمارها و گزارشها در خصوص حمايت جهان عرب و برخي از كشورها از جمله كويت، عربستان و اردن از عراق در جريان جنگ تحميلي عليه ايران، به روشني نشانگر آن است كه عراق از جنبه*هاي چشمگير نظامي و اقتصادي از حمايت بي*دريغ بسياري از اين كشورها، بهره*مند بوده است. يادآور مي*شود كه در كنار حمايت*هاي مالي و نظامي كه اين كشورها از عراق داشتند؛ حمايت*هاي بسيار سياسي نيز در ارگانهاي بين*المللي و همچنين از نظر تبليغاتي دولت*هاي عرب از عراق صورت مي*دادند كه خود نيازمند يك بررسي مستقل و مجزا مي*باشد.همچنين تعدادي از كشورهاي منطقه*يي نيز حضور مستقيم در جنگ داشتند و با اعزام نيروهاي خود به عراق رژيم بعثي را در مقابل ايران حمايت مي*كردند به گونه*اي كه با گذشت بيش از يك دهه از پايان جنگ، چند روز پيش حسني* مبارك، رييس جمهور مصر اعتراف كرد كه *18 هزار سرباز مصري در كنار بعثي*ها در مقابل ايران مي*جنگيدند.


منابع:

1- دروديان، محمد، پايان جنگ: سيري در جنگ ايران و عراق، تهران: انتشارات مركز مطالعات و تحقيقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، *1380، صفحات *31، *32.

2- رودباري، سواء فيلي، كتاب سبز كويت، تهران: وزارت امور خارجه، *1375 صفحات *162 و *163

3- مناقبتي، محمدرضا: كتاب سبز اردن، تهران: وزارت امور خارجه، *1375، صفحات *87 و *88

4- سايت اينترنتي خبرگزاري دانشجويان ايران(تاريخ: *24/06/1382، ساعت: *4:10:41)

 
بالا