آویشن گیاهی است علفی، دارای شاخههای زیاد و چوبی به ارتفاع تا 30 سانتی متر که در نواحی کوهستانی در بین تخته سنگ و به ویژه در کشورهای اروپایی میروید.
ساقههای آویشن پوشیده از کرک و برگهای کوچک زیادی است. برگهای آن کوچک، لوزی شکل، نوک تیز و به صورت متقابل، بر روی ساقه قرار دارند. این برگها به رنگ خاکستری روشن و با بوی بسیار نافذ است و دارای دم برگهای کوچکی نیز میباشد.
گلها کوچک، گلی رنگ و یا سفید و به صورت مجتمع در انتهای ساقه قرار گرفتهاند.
قسمت مورد استفادهی گیاه، گل و به ویژه برگهای آن است. این گیاه، به طور محدود و برای تهیهی داروها، در ایران کشت میگردد.
آویشن باغی نوع کشت شده آویشن وحشی (Thymus serpyllum) است. نام لاتین آویشن وحشی که به عنوان «مادر آویشن» شناخته شده، شاید به دلیل کاربرد سنتی آن برای درمان ناراحتیهای دوران یائسگی از رشد مارگونه گیاه گرفته شده است.
Pliny آن را به عنوان پادزهر نیش مار و سم جانوران دریایی و همچنین درمان سردرد توصیه میکند.:5: ( زیست شناسی گیاهی در برابر زیست شناسی جانوری که میگن یعنی این ... )
رومیان نیز آویشن را میسوزاندند زیرا باور داشتند که دود آن عقرب را دور میکند.
مهمترین ترکیب گیاه، اسانس آن است که به میزان 5/2- 1 درصد در برگهای آن وجود دارد. مهمترین اجسام اسانس شامل تیمول و کارواکرول که به ترتیب از 70 – 30 درصد اسانس و 30 – 15 درصد اسانس را تشکیل میدهند. ترکیبات دیگر شامل لینالول، سیمن، تیمن و آلفا پی نن هستند. این ترکیبات و درصد آنها به شرایط محل کشت، زمان برداشت و سایر شرایط جغرافیایی، بستگی دارد.
- - - Updated - - -
اثرات مهم: مصرف خوراکی آویشن دارای اثر خلط آور و ضد سرفهی خوبی میباشد. به همین دلیل محصولات زیاد به ویژه به صورت شربت از آن تهیه شده است. هم چنین در برونشیت، سیاهسرفه و نزلهها، به خوبی میتوان از آن استفاده کرد.
خاصیت ضد میکروب تیمول، بسیار قوی و حدود 25 بار از فنل در مورد تعدادی از میکروبها، بیشتر است.
هم چنین در بعضی محصولات موضعی، به عنوان ضد خارش، ضد میکروب، مالشی قرمز کننده و محرک، محلولهای حمام و محلولهای غرغره برای کاهش تورم دهان و گلو، مصرف میشود.
کاربرد دیگر آویشن، مصرف آن به صورت پودر در بعضی ادویهجات و ترشیهاست، هم چنین به طور مستقیم و یا همراه با دیگر گیاهان، به عنوان بو، مزه و ضد نفخ در صنایع غذایی مصرف زیادی دارد.
در طب عوام، اکثراً به خاطر اثرات مسکن، ضد اسپاسم و ضد نفخ، از آن استفاده میکنند.
مهمترین اثرات گزارش شده آویشن باغی:
سقط کننده جنین، آلرژی زا، ضد درد، ضد آلرژی، ضد آلزایمر، ضد آرتریت، ضد میکروب، ضد سلولیت، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد ادم، ضد التهاب، ضد موتاژن، ضد اکسیدان، ضد تب، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد قارچ، ضد کرم، ضد احتقان، ضد سرفه، ضد نفخ، ضد زخم داخلی، ضد کرم آسکاریس، قابض، بازکننده و برونش ها، آنتاگونیست کلسیم، معرق، خلط آور، کاهش دهندهی چربی خون، کاهش دهندهی پرفشاری خون، محرک سیستم ایمنی بدن، حشره کش، کاهش دهندهی ترشحات بزاقی، مسکن و محرک.
طریقه و میزان مصرف: تهیه چای: بر روی 2 گرم از پودر برگ آویشن، یک لیوان آب جوش ریخته و پس از 15- 10 دقیقه صاف کرده و مینوشیم.
داروهایی گیاهی تهیه شده از آویشن، اکثراً به شکل مایع و شربت میباشند که با استفاده از راهنمای همراه دارو، باید مصرف شود. هم چنین به صورت تیبگهای مختلف، که اکثراً حاوی 2 گرم پودر و یا خرد شدهی برگ آویشن است، در دسترس قرار میگیرد.
خواص دیگر آن، شامل خاصیت ادرار آور، ضد عفونی کنندهی مجاری ادرار و ضد کرم است.
عوارض جانبی: تاکنون در مورد عارضهی جانبی ناشی از مصرف مقادیر خوراکی آویشن یا فرآوردههای وابسته، گزارشی داده نشده است؛ ولی ممکن است در موارد معدودی، دردهای شکمی را ایجاد نماید و یا باعث گرفتگی موقتی گردد.
نکتهی دیگر آن که استفادهی داخلی از تیمول با وجود کولیت، نارسایی قلبی و در زمان حاملگی، توصیه نمیگردد.
مقدار مصرف عادی آن برای افراد بالای یک سال، 6- 3 گرم برگ خشک، در یک نوبت و روزی 3- 1 مرتبه تکرار این مقدار میباشد.
افراد کمتر از یک سال، 1- 5/0 گرم از گیاه یا معادل آن از فراوردههای آویشن را روزی چند مرتبه میتوانند مصرف کنند.
هم چنین، میزان مصرف تنتور آن، 40 قطره تا سه بار در روز از این مقدار برای بزرگسالان و تا یک ششم این مقدار، برای افراد زیر یک سال، مناسب است.
مصرف شربتهای مختلف، بر حسب دستور کارخانهی سازنده میباشد.
افزون بر این، دم کردهی 5 گرم درصد میلی لیتر آب، به عنوان غرغره یا دهانشویه و یا مصارف موضعی، توصیه شده است.
مصرف در حاملگی و شیردهی: گرچه ممکن است مصرف در این دوران، خطراتی در بر نداشته باشد ولی چون مطالعات در این مورد کامل نشده است، لذا بهتر است مصرف با نسخهی پزشک صورت گیرد.
خوب تا اینجا در مورد خاصیت آویشن باریک صحبت کردیم ... اما آویشن شیرازی یا پهن کمی متفاوت تر هست ...
آویشن شیرازی با نام علمی Zataria multiflora گیاهی است کوهستانی از خانواده نعناعیان Lamiceae با گلهای آبی خوش رنگ که در مناطق مرتفع کوهستانی می روید و دارای عطر بسیار خوبی است. آویشن شیرازی یا حاشا ،حاوی روغن مایع اصیل به نام تیمول(Thymol) ،تانن، پانتوزان، سقز، علوکوزیه و مقدار بسیاری املاح معدنی است.
برای مصرف درمانی آن معمولا سرشاخه های آویشن را در اوایل دوره گل دهی (اردیبهشت و خرداد) جمع آوری کرده سپس آن ها را خشک نموده واز آن استفاده می کنند. علاوه بر مصارف درمانی در تهیه ادویه ها ، سس ها ، کنسرو ماهی و غذاهای گوشتی استفاده می نمایند. آویشن شیرازی را برای آسم، برونشیت، سیاه سرفه، ضعف زیاد و ناتوانی، دردهای معده، اختلات کلیهها، زکام مغزی و خستگی تجویز می کنند. استعمال خارجی آویشن شیرازی برای رگ به رگ شدن اعضای بدن و شست و شوی زخمها مفید و مؤثر است.
آویشن شیرازی داروی مؤثر برای تشنج، تبخال، عفونتهای کبد و اختلات مغزی است.
آویشن شیرازی در قدیم به قدری شناخته شده و معروف بود که حضرت موسی آن را به عطر و کندر ترجیح میداد. زنبورهای عسل نر و ماده آویشن را دوست دارند و بخوبی با آن آشنا هستند ولی ساس و حشرات از بوی آویشن فراری هستند. آویشن شیرازی از دیدگاه طب سنتی آویشن شیرازی دارای طبع گرم و خشک بوده و دارای ویتامین های آ- ب – ای و هورمون گیاهی میباشد.
خواص درمانی و فوائد آویشن شیرازی دم کرده آویشن شیرازی برای سرفه های سخت و برونشیت مفید است.
استحمام با آب جوشیده آویشن شیرازی در تسکین درد رماتیسم شفابخش بوده و در رفع لاغری موضعی نیزمؤثر می باشد.
تازه آویشن شیرازی را به صورت سبزی با غذا بخورید بسیار مفید است، معده را تقویت کرده و برای تقویت دید چشم ها نافع است.
خوردن ۱۰ گرم کوبیده آن مخلوط با عسل و آب گرم برای درمان فلج و لقوه و رفع فراموشی، درمان صرع، تقویت کلیه و قوه باه(جنسی) مفید است.
حکیم بوعلی سینا در قانون در مورد این گیاه می فرماید: «آویشن سینه و شش را می پالاید به شرطی که با عسل همراه باشد.»
مصرف دم کرده آویشن شیرازی در درمان صرع، قطع عادت ماهانه میگرن، تب و دفع انگل اثر خوبی دارد. عفونتهای ریوی، سرفه های پیدرپی، سیاه سرفه، آسم و تنگی نفس، سرماخوردگی و برونشیت و زکام، آنژین، سردردی که از اعصاب یا از سوءهاضمه باشد و سردرد نیمه شدید یا میگرن را درمان می کند، لکنت زبان را برطرف میسازد، سوءهضم و سنگینی معده و دل درد و ورم امحاء را برطرف میسازد، بادشکن است، بیماری های پوستی، درد اعصاب، تشنجات عصبی یا پرش موضعی و اختلالات کبدی، اسهال و ترشحات چرکی، ادرار و حیض را درمان میکند.
برای درمان سکسکه، قطره قطره ادرار کردن، خوردن کردن سنگ مثانه و تسکین درد رحم مفید است، قابض و مقوی است، قلب را تقویت می کند و فرح افزا است و هوش و قوه ادراک را تقویت می کند، مدر بول و حیض و عرق و شیر است.
آویشن شیرازی مقوی ، محرک ، قاعده آور، التیام بخش ، افزاینده شیر مادر، تصفیه کننده خون، مدر، ضد عفونی کننده، مقوی عضلات، دافع اخلاط خونی ، آرام بخش و دافع سودا بوده و حافظه را تقویت ونیروی جنسی ر افزایش می دهد.
آویشن شیرازی باز کننده گرفتگیهای رودههاست برای تحلیل آماس و خون منجمد شده در اثر سموم نبانی یا حیاتی مفید است، ضد قارچ و انگل بوده و خارج شدن جنین و مشیمه را تسهیل می کند و برای درمان کچلی مفید است.
عرق آویشن شیرازی برای درمان جوشهای جلدی اثر مثبت دارد.
برای رفع تبخال، دلهره و تسکین درد سیاتیک مفید است.
آویشن شیرازی حاوی آنتی بیوتیک طبیعی بوده و مصرف دمکر ده و جوشانده آن برای اشخاصی که مبتلا به بیماریهائی نظیر: درد معده، سرطان، کلسترول، ورم روده، سیاه سرفه، اختلال های مغزی و کلیوی، مسمومیت ، دندان درد، شبکوری ، ناراحتی کبدی ، چاقی، ورم کلیه، ناتوانی جسمی، آسم، درد سیاتیک، سنگ کلیه، ترشخات رحم ، زکام سوءهاضمه، آرتروز، واریس وبرفک دهان می باشند مفید است.
آویشن شیرازی خستگی را برطرف میسازد و اگر بعد از غذاهای روزانه بنوشید بی اشتهایی پس از بیماری و نقاهت را برطرف میسازد و اگر یک فنجان آن را قبل از خواب بنوشید بی خوابی شما را درمان میکند.
ده گرم آویشن شیرازی را که از سر سبزی چیدهاند به مدت سه هفته در نیم لیتر الکل بخیسانید بعد به اندازه نصف آن آب اضافه کنید و هر روز با آن الکل قرقره نمایید و هر روز سه بار قرقره را ادامه دهید، ورم لوزتین را درمان می کند و دیگر احتیاج به عمل ندارد.
آب جوشانده غلیظ آویشن شیرازی را به سر بمالید، رشک و شپش سر را نابود میسازد، پیاز مو را تقویت کرده و ریزش آن را قطع میسازد.
توصیه شده است که برای درمان بیماریهای ریوی مثل برونشیت حدود ۵ قطره از اسانس آویشن شیرازی را بر روی قند چکانده و به همراه چای میل کنید.
از جوشانده غلیظ آویشن شیرازی در تقویت پیاز مو استفاده می شود، از دمکرده رقیق آن نیز مخلوط با عسل در صبحانه به جای چای استفاده می گردد
مضرات آویشن شیرازی: مصرف بیش از حد آویشن شیرازی کلیه ها را تحریک میکند و ممکن است سبب بروز آلبومین ، سرگیجه و ضعف قلب شود.
زنان باردار مجاز به مصرف آویشن شیرازی نمی باشند.، زیرا موجب سقط جنین می شود و در برخی افراد موجب ضعف نیروی جنسی و کم اشتهائی می گردد.